Doanh nghiệp nợ đóng bảo hiểm xã hội là một trong những tình trạng khá phổ biến ở nước ta. Tuy nhiên, việc nợ đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) cùng các khoản bảo hiểm y tế (BHYT) sẽ phải tuân thủ các quy định của Luật bảo hiểm xã hội. Doanh nghiệp chậm nộp BHXH sẽ bị phạt chậm nộp và tính lãi chậm nộp theo quy định của pháp luật.
1. Quy định về thời gian đóng BHXH
Doanh nghiệp được cho là nợ đóng bảo hiểm xã hội khi quá thời hạn nộp BHXH theo quy định của pháp luật. Quy định quản lý thu BHXH, BHYT; Quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT ban hành kèm theo Quyết định số 1111/QĐ-BHXH ngày 25/10/2011 của Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã quy định về thời gian đóng BHXH của doanh nghiệp. Cụ thể tại Điều 7, Quyết định số 1111/QĐ-BHXH quy định phương thức đóng BHXH, chia ra làm các mốc thời gian gồm:
1.1 Đóng đóng hằng tháng
Doanh nghiệp thực hiện đóng bảo hiểm xã hội hàng tháng chậm nhất đến ngày cuối cùng của tháng. Doanh nghiệp thực hiện trích tiền đóng BHXH bắt buộc trên quỹ tiền lương, tiền công tháng của những người lao động tham gia BHXH bắt buộc, đồng thời trích từ tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH bắt buộc của từng người lao động theo mức quy định, chuyển cùng một lúc vào tài khoản chuyên thu của cơ quan BHXH mở tại ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nước.
Các đơn vị đóng theo hình thức này gồm các đơn vị quản lý đối tượng được quy tại Điểm 1.12, Khoản 1, Điều 4 của Quy định ban hành kèm theo Quyết định số 1111/QĐ-BHXH.
1.2 Đóng hằng quý hoặc 6 tháng một lần (một năm 02 lần)
Các đơn vị là doanh nghiệp thực hiện đóng BHXH hàng quý hoặc 6 tháng một lần chậm nhất đến ngày cuối cùng của kỳ đóng, đơn vị phải chuyển đủ tiền vào quỹ BHXH.
Các đơn vị đóng theo hình thức này gồm:
- Doanh nghiệp, đơn vị thuộc ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp trả tiền lương, tiền công cho người lao động theo chu kỳ sản xuất, kinh doanh. Các đơn vị doanh nghiệp được đăng ký phương thức đóng với cơ quan BHXH.
- Hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác, cá nhân có thuê mướn trả công cho người lao động, sử dụng dưới 10 lao động.
Doanh nghiệp hoặc đơn vị đóng trụ sở chính ở địa bàn tỉnh nào thì đăng ký tham gia đóng Bảo hiểm xã hội tại địa bàn tỉnh đó theo phân cấp của cơ quan BHXH tỉnh. Chi nhánh của doanh nghiệp đóng BHXH tại địa bàn nơi cấp giấy phép kinh doanh cho chi nhánh.
2. Doanh nghiệp nợ đóng bảo hiểm xã hội
Doanh nghiệp nợ đóng bảo hiểm xã hội được xác định là khi không đóng đúng thời gian quy định như đã đăng ký. Căn cứ theo Điều 56, Quy định ban hành kèm theo Quyết định số 1111/QĐ-BHXH nêu rõ:
Đơn vị đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN chậm quá thời hạn theo quy định từ 30 ngày trở lên thì phải đóng số tiền lãi tính trên số tiền BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN chưa đóng gồm:
- Số tiền BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN phải đóng nhưng chưa đóng đã quá thời hạn quy định, trừ số tiền 2% trong kỳ được giữ lại của đơn vị tham gia BHXH bắt buộc.
- Số tiền 2% đơn vị được giữ lại lớn hơn số tiền được quyết toán, đơn vị phải đóng phần chênh lệch vào tháng đầu của quý sau nhưng chưa đóng.
- Phương thức tính lãi: ngày đầu hằng tháng.
Cách tính lãi chậm đóng BHXH bắt buộc
Công thức tính lãi chậm đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN:
Lcdi = (Pcdi + Lcdi-1) x k (đồng) (1)
Trong đó:
- Lcdi: tiền lãi chậm đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN tính tại tháng i (đồng).
- Pcdi: số tiền chưa đóng phải tính lãi tại tháng i (đồng), được xác định như sau:
Pcdi = Plki – Spsi
Trong đó:
- Plki: tổng số tiền phải đóng lũy kế đến hết tháng trước liền kề tháng tính lãi i (nợ mang sang tháng tính lãi).
- Spsi: số phải đóng phát sinh chưa quá hạn phải nộp, tính đến tháng trước liền kề tháng tính lãi i. Nếu Pcdi > 0 thì có nợ tính lãi, nếu Pcdi ≤ 0 thì không có nợ tính lãi.
- k: lãi suất tính lãi chậm đóng tại thời điểm tính lãi (%/tháng): Đối với BHXH bắt buộc và BHTN thì k tính bằng lãi suất đầu tư quỹ BHXH hằng năm do BHXH Việt Nam công bố chia cho 12; đối với BHYT thì k tính bằng lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố áp dụng tại thời điểm tính lãi chia cho 12.
- Lcdi-1: lãi chậm đóng chưa trả hết tính đến tháng trước liền kề tháng tính lãi.
3. Mức phạt hành chính khi doanh nghiệp nợ đóng BHXH
Bên cạnh việc phải đóng số tiền lãi tính trên số tiền BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN chưa đóng doanh nghiệp còn có thể bị phạt tài chính nếu chậm đóng BHXH. Căn cứ theo Khoản 4, Điều 38, Nghị định số 28/2020/NĐ-CP ban hành ngày 1/3/2020 quy định:
“4. Phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp tại thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính nhưng tối đa không quá 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau:
a) Chậm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp;
b) Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp không đúng mức quy định mà không phải là trốn đóng;
c) Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp không đủ số người thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp mà không phải là trốn đóng.”
Như vậy, nếu nợ đóng BHXH doanh nghiệp có thể bị xử phạt hành chính theo quy định. Mức xử phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng BHXH bắt buộc, BHTN tại thời điểm lập biên bản vi phạm. Tuy nhiên tối đa mức phạt không quá 75.000.000 đồng.