Trong tuần làm việc tới của Kỳ họp thứ Mười, Chính phủ sẽ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách tháo gỡ vướng mắc trong thi hành Luật Đất đai.

Một trong những nội dung đáng chú ý là dự thảo Nghị quyết đề xuất bổ sung ba trường hợp nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng. Đây là nội dung mới, nhận được nhiều sự quan tâm bởi nó liên quan trực tiếp đến việc khơi thông nguồn lực phát triển, nhưng cũng tiềm ẩn những vấn đề cần được xem xét thận trọng để tránh hệ lụy trong thực tiễn thi hành.

Cụ thể, ba trường hợp này gồm, thứ nhất, thu hồi đất để thực hiện dự án trong khu thương mại tự do, dự án trong trung tâm tài chính quốc tế. Hai là, thu hồi đất để tạo quỹ đất thanh toán dự án theo hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao), và cho thuê đất để tiếp tục sản xuất, kinh doanh đối với những trường hợp đang sử dụng đất bị nhà nước thu hồi theo Điều 78, 79 Luật Đất đai. Thứ ba, khi dự án đã đạt thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất với hơn 75% diện tích và hơn 75% số hộ dân, nhưng hết thời hạn hoặc thời gian gia hạn vẫn chưa hoàn tất việc thỏa thuận, thì Hội đồng nhân dân cấp tỉnh có thể xem xét thu hồi phần đất còn lại để giao cho nhà đầu tư tiếp tục triển khai dự án.

Nhìn tổng thể, đây đều là những tình huống đang gây “tắc nghẽn” trong thực tế thi hành pháp luật. Không ít dự án lớn về hạ tầng, khu đô thị, khu công nghiệp đã kéo dài nhiều năm, gây lãng phí đất đai, làm mất cơ hội phát triển và tạo ra chi phí xã hội rất cao. Việc bổ sung các trường hợp này, nếu được quy định rõ ràng, minh bạch, sẽ giúp thúc đẩy tiến độ các dự án có tác động lan tỏa lớn, tái khởi động hàng trăm dự án đang “đắp chiếu”, tạo thêm việc làm, đóng góp cho tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, cần thấy rằng, đất đai vừa là tư liệu sản xuất đặc biệt, vừa là nơi sinh sống, gắn bó lâu dài của người dân; mọi quyết định thu hồi đất, dù vì mục tiêu phát triển, đều liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân được Hiến pháp bảo hộ.

Thu hồi đất cũng là vấn đề lớn, nhạy cảm và phức tạp, luôn tiềm ẩn nguy cơ phát sinh khiếu nại, khiếu kiện nếu thiếu minh bạch. Thực tế những năm qua cho thấy, nhiều vụ việc kéo dài, thậm chí trở thành điểm nóng xã hội, đều xuất phát từ việc thu hồi đất không đúng quy định, không bảo đảm hài hòa lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Chính vì vậy, với việc bổ sung ba trường hợp cụ thể trong dự thảo Nghị quyết lần này, điều cử tri và nhân dân mong đợi là trên diễn đàn Quốc hội, từng chính sách sẽ được phân tích kỹ lưỡng, đa chiều, không chỉ ở góc độ phát triển mà còn ở tác động xã hội, đặc biệt đối với nhóm yếu thế, nông dân, các hộ có đất ở bị thu hồi.

Vấn đề không chỉ nằm ở việc “nên hay không nên” bổ sung, mà còn ở tính khả thi và hiệu quả của từng quy định: cơ chế quản lý nào sẽ bảo đảm sự chặt chẽ, cơ chế giám sát nào sẽ ngăn ngừa lạm dụng và bảo đảm tính minh bạch, thống nhất trong thực thi? Chính sách bồi thường thiết kế ra sao để hài hòa lợi ích nhà nước, doanh nghiệp và người dân? Làm thế nào để không tạo ra khe hở cho trục lợi chính sách, để phát triển không bị lợi ích cục bộ chi phối...? Những câu hỏi đó cần được thảo luận thấu đáo trên nghị trường.

Từ những ý kiến đóng góp của đại biểu Quốc hội, các cơ quan chủ trì soạn thảo và thẩm tra cần tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu và hoàn thiện dự thảo Nghị quyết với chất lượng cao nhất, đặc biệt là các quy định về thu hồi đất. Bởi mỗi tấc đất không chỉ là nguồn lực phát triển, mà còn là nơi neo giữ niềm tin của người dân vào vào sự công bằng, minh bạch của nhà nước pháp quyền.

Nguồn: Báo Đại biểu nhân dân