Việt Nam đã trải qua gần ba thập kỷ hội nhập kinh tế quốc tế, nhưng số lượng doanh nghiệp Việt có thương hiệu toàn cầu vẫn rất khiêm tốn. Nhiều doanh nghiệp vẫn chủ yếu hoạt động nội địa, thiếu nguồn lực, kỹ năng và thể chế hỗ trợ để mở rộng ra thị trường quốc tế.
Nghị quyết 198/2025/QH15 thể hiện bước chuyển quan trọng trong tư duy chiến lược của Quốc hội: không chỉ cải cách trong nước, mà còn kiến tạo hệ sinh thái để doanh nghiệp Việt vươn ra thế giới một cách chủ động, bài bản và có định hướng dài hạn.
Từ nội lực đến hội nhập: Một tầm nhìn toàn diện cho doanh nghiệp Việt
Việt Nam đã trải qua gần ba thập kỷ hội nhập kinh tế quốc tế, nhưng số lượng doanh nghiệp Việt có thương hiệu toàn cầu vẫn rất khiêm tốn. Nhiều doanh nghiệp vẫn chủ yếu hoạt động nội địa, thiếu nguồn lực, kỹ năng và thể chế hỗ trợ để mở rộng ra thị trường quốc tế.
Nghị quyết 198/2025/QH15 thể hiện bước chuyển quan trọng trong tư duy chiến lược của Quốc hội: không chỉ cải cách trong nước, mà còn kiến tạo hệ sinh thái để doanh nghiệp Việt vươn ra thế giới một cách chủ động, bài bản và có định hướng dài hạn.
Xác lập nhóm doanh nghiệp tiên phong và cơ chế hỗ trợ đặc biệt
Nghị quyết đề ra mục tiêu phát triển ít nhất 1.000 doanh nghiệp tiên phong – là những doanh nghiệp có năng lực đổi mới, ứng dụng công nghệ cao, mô hình kinh doanh mới, hướng tới thị trường xuất khẩu. Đây không phải là hỗ trợ đại trà, mà là chọn lọc dựa trên tiêu chí minh bạch, có kiểm định độc lập và gắn với trách nhiệm cụ thể về kết quả.
Doanh nghiệp tiên phong sẽ được hưởng cơ chế ưu đãi về tài chính, thuế, tiếp cận đất đai, bảo hộ sở hữu trí tuệ, kết nối thị trường và đặc biệt là hỗ trợ pháp lý xuyên biên giới – một điểm nghẽn lớn của doanh nghiệp Việt khi bước ra thế giới.
Chương trình Go Global – Từ tầm nhìn thành hành động chiến lược
Lần đầu tiên, Quốc hội thông qua một chương trình có tính quốc gia nhằm hỗ trợ doanh nghiệp Việt hội nhập toàn cầu. Go Global không chỉ là khẩu hiệu, mà là một tổ hợp chính sách cụ thể với 4 hợp phần trọng tâm:
Hỗ trợ pháp lý quốc tế: Cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý xuyên biên giới, hỗ trợ giải quyết tranh chấp, đăng ký nhãn hiệu, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại thị trường nước ngoài.
Hướng dẫn tài chính và tiếp cận vốn toàn cầu: Tư vấn IPO, kết nối quỹ đầu tư quốc tế, tiếp cận sàn gọi vốn nước ngoài.
Xây dựng thương hiệu toàn cầu: Hỗ trợ nghiên cứu thị trường, định vị thương hiệu, thiết kế bộ nhận diện, thực hiện chiến dịch marketing số quốc tế.
Kết nối mạng lưới phân phối quốc tế: Liên kết với hệ thống thương vụ, hiệp hội ngành nghề, sàn thương mại điện tử xuyên biên giới và hội chợ chuyên ngành.
Miễn lệ phí môn bài cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ trong 3 năm đầu
Nhằm khuyến khích khởi nghiệp và mở rộng khu vực kinh doanh chính thức, Nghị quyết 198/2025/QH15 quy định miễn lệ phí môn bài trong 3 năm đầu kể từ ngày đăng ký thành lập đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ. Đây là một trong những chính sách có tính động viên lớn, giúp giảm áp lực tài chính ban đầu và tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể mới bước vào thị trường.
Chính sách này đặc biệt có ý nghĩa tại các vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa – nơi có nhiều người dân mong muốn khởi sự kinh doanh nhưng còn e ngại chi phí và thủ tục. Bên cạnh yếu tố tài chính, việc miễn lệ phí còn góp phần tạo ra tâm lý tích cực, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp và chuyển đổi từ hoạt động phi chính thức sang khu vực kinh tế chính thức, giúp mở rộng cơ sở thuế bền vững trong tương lai.
Thiết lập cơ chế giám sát hiệu quả đầu ra của ưu đãi thuế – tín dụng
Để đảm bảo các chính sách ưu đãi thực sự phát huy hiệu quả, Nghị quyết giao nhiệm vụ cho Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước xây dựng hệ thống theo dõi, giám sát và đánh giá kết quả thực thi. Theo đó, doanh nghiệp được hưởng ưu đãi về thuế và tín dụng sẽ phải báo cáo định kỳ về các chỉ tiêu cụ thể như doanh thu, số lượng việc làm tạo ra, đầu tư cho nghiên cứu – phát triển (R&D), mức giảm phát thải hoặc chuyển đổi số.
Thông tin này sẽ là cơ sở để cơ quan quản lý xem xét tiếp tục hỗ trợ, điều chỉnh mức ưu đãi hoặc dừng thực hiện nếu doanh nghiệp không đạt yêu cầu. Đồng thời, việc công khai danh sách doanh nghiệp được hưởng chính sách, điều kiện xét duyệt và kết quả đầu ra sẽ giúp tăng cường tính minh bạch, phòng ngừa tình trạng gian lận hồ sơ, giả danh doanh nghiệp khởi nghiệp để trục lợi hoặc tạo lợi ích nhóm.
Cơ chế giám sát này còn có tác dụng thúc đẩy doanh nghiệp chủ động nâng cao năng lực nội tại để tiếp cận ưu đãi thực chất, chứ không chỉ dừng lại ở việc “xin – cho”. Đây là cách tiếp cận hiện đại trong quản lý chính sách tài khóa và tín dụng, bảo đảm nguồn lực nhà nước được phân bổ hiệu quả, đúng đối tượng và tạo ra giá trị lan tỏa cho nền kinh tế.
Xóa bỏ phương pháp khoán thuế – Chuyển sang kê khai minh bạch từ 2026
Một cải cách quan trọng khác được Nghị quyết 198 đặt ra là chuyển đổi phương pháp quản lý thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Cụ thể, từ ngày 01/01/2026, phương pháp khoán thuế – vốn được áp dụng phổ biến với nhiều hạn chế về tính minh bạch và công bằng – sẽ chính thức bị bãi bỏ, thay thế bằng cơ chế kê khai thuế dựa trên dữ liệu số và nền tảng công nghệ.
Tổng cục Thuế được giao trách nhiệm xây dựng hệ thống phần mềm, nâng cấp nền tảng quản lý và tổ chức tập huấn, hướng dẫn hộ kinh doanh chuyển đổi mô hình kê khai. Mục tiêu là giúp người nộp thuế dễ tiếp cận, đơn giản thao tác, giảm chi phí tuân thủ nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác và giám sát được nghĩa vụ thuế.
Chính sách này không chỉ nhằm tăng thu ngân sách một cách bền vững, mà quan trọng hơn là tạo ra môi trường thuế công bằng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp có đăng ký pháp nhân. Đồng thời, nó cũng là đòn bẩy thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ kinh tế phi chính thức sang chính thức, tạo điều kiện để hộ kinh doanh lớn mạnh và gia nhập thị trường chính thức một cách thuận lợi.
Để bảo đảm hiệu quả thực thi, cần triển khai các chương trình truyền thông, tư vấn thuế tại chỗ và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời, đặc biệt tại các địa bàn nông thôn và vùng sâu vùng xa – nơi hộ kinh doanh còn hạn chế tiếp cận công nghệ. Sự chuyển đổi này sẽ tạo ra thay đổi căn bản trong quản lý thuế, phù hợp với xu thế số hóa và minh bạch hóa của nền tài chính hiện đại.
Tạo cơ hội cho doanh nghiệp tư nhân tham gia dự án quốc gia quy mô lớn
Một điểm mới mang tính đột phá trong Nghị quyết 198 là cho phép doanh nghiệp tư nhân đủ năng lực tham gia vào các chương trình đầu tư công và dự án quốc gia trọng điểm. Thay vì chỉ dành cho doanh nghiệp nhà nước hoặc các tập đoàn lớn, nay khu vực tư nhân có thể tiếp cận thông qua các hình thức đặt hàng, đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu có điều kiện.
Điều này không chỉ mở rộng không gian phát triển cho doanh nghiệp trong nước mà còn là cơ hội để họ tích lũy kinh nghiệm, nâng cao năng lực quản trị và vận hành theo tiêu chuẩn quốc tế. Từ thực tiễn triển khai các dự án lớn trong nước, doanh nghiệp tư nhân có thể bước đầu tạo dựng uy tín, nền tảng và quan hệ cần thiết để vươn ra thị trường khu vực và toàn cầu.
Tăng cường năng lực quản trị – điều kiện tiên quyết để hội nhập bền vững
Nghị quyết 198 không tạo ra “vùng an toàn” cho doanh nghiệp mà đặt ra yêu cầu đổi mới toàn diện năng lực nội tại. Doanh nghiệp muốn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu và tận dụng cơ hội từ chương trình “Go Global” cần nâng cao minh bạch tài chính, chuẩn hóa quản trị nội bộ, tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D), áp dụng các tiêu chuẩn về môi trường – xã hội – quản trị (ESG), và sẵn sàng tuân thủ nghiêm các quy định quốc tế.
“Go Global” không phải là khẩu hiệu, mà là hành trình dài đòi hỏi doanh nghiệp phải tự thay đổi. Chỉ những doanh nghiệp có năng lực thật sự, có tầm nhìn dài hạn và sẵn sàng nâng chuẩn mới có thể trở thành hạt nhân cho thế hệ doanh nghiệp Việt toàn cầu – phát triển bền vững, có thương hiệu và khả năng cạnh tranh quốc tế.
Vai trò của Nhà nước: Từ quản lý sang điều phối – kiến tạo hệ sinh thái xuất khẩu
Chính phủ được giao xây dựng kế hoạch quốc gia triển khai chương trình Go Global, phân công rõ trách nhiệm cho các bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Công Thương, Ngoại giao, Khoa học và Công nghệ, Tư pháp, Thông tin và Truyền thông…
Đồng thời, mạng lưới các thương vụ, cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, hiệp hội doanh nghiệp sẽ là đầu mối hỗ trợ thông tin, kết nối thị trường, phản hồi chính sách và hỗ trợ pháp lý tại nước ngoài. Tất cả đều hoạt động trong một cơ chế liên thông, chuyên nghiệp và số hóa.
Lời kết: Từ thị trường trong nước đến thị trường toàn cầu – Doanh nghiệp Việt cần một hệ sinh thái “dẫn đường”
Nghị quyết 198/2025/QH15 đã tạo ra một bước ngoặt thể chế: doanh nghiệp Việt không còn bị giới hạn bởi địa lý và năng lực tự thân, mà được trao một lộ trình hội nhập toàn diện, có định hướng và có cơ chế hỗ trợ thực chất.
Hội nhập không bắt đầu từ sân bay, mà bắt đầu từ thể chế. Khi khung pháp lý đồng hành cùng doanh nghiệp, chính sách trở thành động lực, và cơ quan nhà nước trở thành người bạn đồng hành – đó là lúc doanh nghiệp Việt thật sự có thể đứng vững trên sân chơi toàn cầu.
Anh Tú
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý