Tiêu đề: Lý giải tại sao cần hoàn thiện khung pháp lý, khơi thông dòng vốn cho khởi nghiệp sáng tạo; mục tiêu của Dự thảo Nghị định về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo
Nguồn vốn tích lũy tự có, huy động vốn từ người thân, bạn bè, sau đó huy động từ các nhà đầu bên ngoài quan tâm tới các ý tưởng sáng tạo… là cách thức chung của phần đông các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam hiện nay. Đây thường là các cá nhân, tổ chức chấp nhận rủi ro, yêu thích công nghệ, muốn khuyến khích khởi nghiệp, thậm chí có thể đầu tư vào các cá nhân hoặc nhóm cá nhân chưa thành lập doanh nghiệp mà mới chỉ đang ở giai đoạn ý tưởng, phát triển sản phẩm, dịch vụ. Chính vì bản chất rủi ro lớn của các startup và quy mô đầu tư tương đối nhỏ nên các kênh huy động vốn truyền thống như vay vốn ngân hàng, huy động từ các quỹ, các ông ty đầu tư chứng khoán hầu như là không thể. Vậy, khó khăn trong việc huy động vốn cho khởi nghiệp sáng tạo hiện nay như thế nào? Mục tiêu của Dự thảo Nghị định về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo lần này là gì?
Câu hỏi:
- Thưa Bà, thực tiễn cho thấy, hiện nay, khởi nghiệp sáng tạo đang phải đối diện với không ít khó khăn trong việc huy động vốn. Vậy, dưới góc độ những nhà làm chính sách, Bà nhận định như thế nào về những khó khăn, vướng mắc này?
- Thực tế hiện nay, các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam thường sử dụng nguồn vốn tích lũy tự có, huy động vốn từ người thân, bạn bè, sau đó huy động từ các nhà đầu bên ngoài quan tâm tới các doanh nghiệp khởi nghiệp. Đây thường là các cá nhân, tổ chức chấp nhận rủi ro, yêu thích công nghệ, muốn khuyến khích khởi nghiệp, thậm chí có thể đầu tư vào các cá nhân/ nhóm cá nhân chưa thành lập doanh nghiệp mà mới chỉ đang ở giai đoạn ý tưởng, phát triển sản phẩm, dịch vụ. Vốn cho đầu tư khởi nghiệp sáng tạo chủ yếu dành cho nghiên cứu, phát triển, hoàn thiện sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh của doanh nghiệp startup. Các khoản đầu tư này không lớn, khoảng từ 5.000-50.000 USD tại vòng gọi vốn đầu tiên, thông qua hình thức cùng thành lập, hoặc góp vốn, mua cổ phẩn của các doanh nghiệp khởi nghiệp, và nhà đầu tư có vai trò như một cổ đông; thành viên góp vốn theo quy định của Luật doanh nghiệp. Chính vì bản chất rủi ro lớn của các startup và quy mô đầu tư tương đối nhỏ nên các kênh huy động vốn truyền thống như vay vốn ngân hàng, huy động từ các quỹ/công ty đầu tư chứng khoán hầu như là không thể. Các ngân hàng, quỹ/công ty đầu tư chứng khoán thường không mặn mà với việc đầu tư từ giai đoạn khởi đầu vì đây là các khoản đầu tư có mức độ rủi ro rất cao, quy mô nhỏ, chi phí thực hiện lớn mà thườngđầu tư vào các doanh nghiệp đã ở giai đoạn phát triển hoặc đã niêm yết trên thị trường chứng khoán.
- Tại Việt Nam, số lượng các quỹ đầu tư trong và ngoài nước cho khởi nghiệp sáng tạo đang có xu hướng gia tăng sự hiện diện tại Việt Nam. Các quỹ ngoại như CyberAgent, 500 Startups, Golden Gate Ventures… hiện mở văn phòng đại diện hoặc có đối tác tại Việt Nam. Trung bình trong 3 năm gần đây, mỗi năm chỉ có khoảng vài chục doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam nhận được đầu tư từ những quỹ đầu tư trong và ngoài nước có đăng ký thành lập. Theo báo cáo 2016 Startup Deals Vietnam của tổ chức Topica Founder Institue, trong năm 2016, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam đã thu hút được 205 triệu USD từ các nhà đầu tư, chủ yếu từ các quỹ đầu tư ngoại hoặc ngân hàng đầu tư chuyên nghiệp, quy mô lớn. Nhưng số lượng startup gọi vốn thành công này rất khiêm tốn, chỉ khoảng 50 công ty. Trong khi đó, nhiều nhà đầu tư trong nước như các công ty lớn, các nhà đầu tư cá nhân cũng có nhu cầu muốn bỏ vốn đầu tư cho khởi nghiệp nhưng lúng túng trong việc thành lập quỹ, tổ chức hình thức đầu tư. Chính vì vậy rất nhiều các công ty startup khác có nhu cầu huy động vốn ban đầu chưa gặp được dòng vốn tiềm năng này.
- Hiện nay, ngoại trừ Điều 18 của Luật Hỗ trợ DNNVV thì hệ thống pháp luật Việt Nam chưa có quy định cụ thể nào về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo.
- Với thực trạng trên, để khơi thông dòng vốn đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo, việc tạo lập hành lang pháp lý về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo cũng như các chính sách khuyến khích hoạt động này là hết sức cần thiết, đáp ứng kịp thời nhu cầu thực tiễn khách quan.
- Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang xây dựng Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo. Vậy, đâu là sự cần thiết cũng như mục tiêu chính của Nghị định lần này, thưa Bà?
Nhận thấy vai trò quan trọng của khởi nghiệp sáng tạo trong xu hướng phát triển mới, Đảng và Chính phủ đã có những định hướng, chỉ đạo kịp thời để thúc đẩy khởi nghiệp, đặc biệt là khởi nghiệp sáng tạo như Nghị quyết 19-2016/CP-NQ ngày 28/4/2016; Nghị quyết 35/NQ-CP ngày 16/5/2016; Đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025, được phê duyệt tại Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016; và đặc biệt là Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) số 04/2014/QH14 ngày 12/6/2017.
Tại Điều 18, Luật Hỗ trợ DNNVV đã xác định một số nguyên tắc cơ bản về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp và cơ chế đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo có sử dụng ngân sách nhà nước. Để cụ thể hóa Điều 18 và giải quyết những hạn chế trong hệ thống pháp luật về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo, việc ban hành Nghị định hướng dẫn chi tiết về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo là hết sức cần thiết.
Nghị định ban hành nhằm một số mục tiêu sau:
- Xác định địa vị pháp lý của các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo mà hệ thống pháp luật của Việt Nam hiện nay chưa quy định. Như vậy, ngoài các hình thức đầu tư như hiện tại, Nghị định tạo thêm sự lựa chọn cho nhà đầu tư là thực hiện đầu tư thông qua các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo.
- Đặt ra nguyên tắc chung cho các nhà đầu tư tư nhân khi góp vốn thành lập quỹ đểnhận diệnhoạt động đầu tư khởi nghiệp sáng tạo khác với các hoạt động đầu tư kinh doanh khác, hạn chế các khả năng trục lợi, gây ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội, giúp những nhà đầu tư muốn đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo không bị lợi dụng.
- Nhận diện nhà đầu tư là công ty đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo để Chính phủ có các ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định tại Khoản 3 Điều 18 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.
- Khơi thông dòng vốn cho khởi nghiệp sáng tạo thông qua việc khuyến khích thành lập các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo; ưu đãi thuế cho nhà đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, từ đó khuyến khích phát triển khởi nghiệp sáng tạo, tạo ra giá trị thương phẩm, nuôi dưỡng nguồn thu cho ngân sách.