Trên đời này, không có gì là vĩnh cửu, có sự khởi đầu mà lại không có sự kết thúc. Hoạt động của người công chức cũng vậy. Bất kể hoạt động đó là của ai, hàm cấp nào, thì đến một lúc nào đó nó cũng phải kết thúc. Vấn đề đáng quan tâm là ở chỗ nó kết thúc như thế nào, trong thành công hay thất bại, trong sự vinh quang hay nhục nhã mà thôi.
Sau hơn 37 năm làm việc trong ngành Tư pháp, ngày 01/9/2015, tôi nhận quyết định nghỉ hưu. Trong ngần ấy năm làm “quan” (các cụ ở quê tôi thường nói thế), tôi đã có 25 năm liên tục làm việc tại Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp, với 15 năm là Phó Vụ trưởng và 10 năm là Vụ trưởng. Ít ai trong số cán bộ cấp Vụ trong bộ máy nhà nước ta mà lại có thời gian làm việc dài như vậy tại một đơn vị cấp cục, vụ, viện như tôi. Nhưng ơn trời, cái gì cũng có hai mặt của nó. Tuy bị coi là chậm tiến bộ (25 năm mà chỉ lên được một chức) nhưng bù lại, nhờ có sự gắn bó lâu dài như vậy nên không có cơ quan, tổ chức nào nơi tôi đã từng làm việc lại để lại cho tôi nhiều kỷ niệm và tình cảm sâu nặng như Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế.
Trong những năm tháng đó, tôi và các đồng nghiệp đã làm việc như những người thợ đa năng: từ việc xây dựng pháp luật; góp ý, thẩm định văn bản quy phạm pháp luật; cho ý kiến về các vấn đề pháp lý mà các bộ, ngành, địa phương còn có quan điểm giải quyết khác nhau; tham gia quản lý nhà nước về một số lĩnh vực hoạt động đặc thù do Chính phủ giao; nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận mà hoạt động lập pháp gặp phải nhưng khoa học pháp lý thì đang bế tắc;… Có người cho rằng, tôi tham công tiếc việc, lại có kẻ bảo tôi hám danh, hám lợi nên mới phải lao tâm, khổ tứ đến vậy. Tôi bỏ ra ngoài tai những lời đồn đại ấy để cố gắng làm tốt những gì được giao, cốt sao vừa hoàn thành được công vụ lại vừa thỏa mãn được niềm đam mê nghiên cứu mang tính bản năng của mình.
Trong số các công việc mà tôi và các đồng nghiệp đã làm, ấn tượng nhất là công tác xây dựng pháp luật, trong đó có việc soạn thảo để trình Quốc hội ban hành Bộ luật Dân sự năm 2015. Do Việt Nam ta chưa có truyền thống viết sử về hoạt động lập pháp như các nước phương Tây, chứ nếu có thì bên cạnh các ông Hà Hùng Cường, Đinh Trung Tụng và một số nhân vật khác trong Quốc hội, Chính phủ, chắc chắn đã phải có tên tôi, giống như bên nước Pháp đã từng lưu danh thiên cổ Hoàng đế Na-Pô-Lê-Ông và 4 vị luật gia khác – những người đã có công đầu trong việc soạn thảo và ban hành Bộ luật Dân sự đầu tiên trên thế giới – Bộ luật Dân sự 1804.
Như vậy là, bắt chước phương châm sống của cụ Nguyễn Công Trứ: Phàm đã là người, được sinh ra trong trời đất thì “phải có danh gì với núi sông” và cố làm theo lời dạy của cụ Hồ: “Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình”, tôi đã cùng các đồng nghiệp trong Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế thực hiện được một vài công việc gọi là “có ích cho Đời”.
Và tôi tự hào về những gì mình đã làm được. Tuy nhiên, càng tự hào bao nhiêu thì tôi lại càng biết ơn các đồng nghiệp ở Vụ bấy nhiêu. Đây không phải là một lời cảm ơn mang tính xã giao mà thực sự là chân thành, bởi vì hơn ai hết, tôi luôn hiểu tại sao các nhà triết học lại khẳng định: “Con người là sản phẩm của hoàn cảnh”, và tại sao cụ Hồ lại nhất thiết cho rằng: “Hiền dữ đâu phải là tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà nên”. Từ những nhận định mang tính nguyên lý này, tôi tự suy ra rằng, một vài thành tích mà tôi đã đạt được tuyệt nhiên không thể tự mình làm nên, mà chủ yếu (phần nhiều) là nhờ sự tác động của “hoàn cảnh” (môi trường nơi tôi làm việc), tức là sự hợp tác, giúp đỡ, sự đồng cam cộng khổ trong công việc mà tập thể Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế đã dành cho tôi trong suốt 25 năm qua.
Vì vậy, nhân dịp kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (ngày 24/8/1991-24/8/2021), chiểu theo nguyên lý: “Con người là sản phẩm của hoàn cảnh”, cho phép tôi gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả cán bộ, công chức, viên chức đã, đang làm việc tại Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế vì chính các bạn, chứ không phải là ai khác, suốt 25 năm qua đã đóng vai trò là “hoàn cảnh” để tạo ra tôi – sản phẩm của hoàn cảnh đó. Nhân dịp này, tôi cũng xin chúc mừng và cảm ơn các bạn - những người đang ngày đêm làm việc để tiếp tục viết tiếp những trang sử đầy tự hào của Vụ.
Trước mắt có không ít những khó khăn đang chờ đón các bạn, và cũng chính vì thế mà không ít người tỏ ra lo lắng về việc liệu các bạn có vượt qua chúng một cách ngoạn mục như đã từng vượt qua trong quá khứ hay không. Tất nhiên, tôi không phải là người trong số họ, bởi vì tôi luôn luôn tin rằng, những gì chúng tôi đã làm được thì các bạn chắc chắn cũng sẽ làm được, mà biết đâu còn làm tốt hơn. Hy vọng rằng các bạn sẽ không phụ lòng tin mà tôi đã, đang và sẽ luôn dành cho các bạn - những đồng nghiệp vô cùng thân yêu của tôi.
PGS. TS. Dương Đăng Huệ
Nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật kinh tế - dân sự, Bộ Tư pháp