Theo quy định của Bộ luật Lao động tranh chấp lao động là tranh chấp về quyền và nghĩa vụ, lợi ích phát sinh giữa các bên trong quá trình xác lập, thực hiện hoặc chấm dứt quan hệ lao động; tranh chấp giữa các tổ chức đại diện người lao động với nhau; tranh chấp phát sinh từ quan hệ có liên quan trực tiếp đến quan hệ lao động (khoản 1 Điều 179). Tranh chấp lao động được phân thành tranh chấp lao động cá nhân và tranh chấp lao động tập thể.
Tổ chức đại diện cho tập thể người lao động là tổ chức công đoàn tham gia với tư cách là một bên tranh chấp, yêu cầu người sử dụng lao động đáp ứng các quyền, lợi ích mà tập thể lao động đặt ra. Tranh chấp lao động tập thể được tổ chức, có đại diện của tập thể theo quy định của pháp luật.
Trong một số trường hợp, tranh chấp lao động cá nhân được chuyển hóa thành tranh chấp lao động tập thể và ngược lại.
a) Tranh chấp lao động cá nhân
Tranh chấp lao động cá nhân phát sinh:
- Giữa người lao động với người sử dụng lao động;
- Giữa người lao động với doanh nghiệp, tổ chức đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng;
- Giữa người lao động thuê lại với người sử dụng lao động thuê lại.
Những tranh chấp này phát sinh từ việc không thực hiện đúng những thỏa thuận đã giao kết cùng nhau, thay đổi hay chấm dứt hợp đồng lao động, không thực hiện đúng những quy định của pháp luật về lao động, nội quy lao động, thỏa ước lao động tập thể…Đây là loại tranh chấp rất phổ biến, và như tên gọi, tranh chất này mang tính riêng lẻ, cá nhân, không có tổ chức.
b) Tranh chấp lao động tập thể
Tranh chấp lao động tập thể về quyền hoặc về lợi ích giữa một hay nhiều tổ chức đại diện người lao động với người sử dụng lao động hoặc một hay nhiều tổ chức của người sử dụng lao động.
* Tranh chấp lao động tập thể về quyền
Theo quy định tại khoản 2, Điều 179 Bộ luật Lao động, tranh chấp lao động tập thể về quyền là tranh chấp giữa một hay nhiều tổ chức đại diện người lao động với người sử dụng lao động hoặc một hay nhiều tổ chức của người sử dụng lao động phát sinh trong trường hợp sau đây:
(i) Có sự khác nhau trong việc hiểu và thực hiện quy định của thỏa ước lao động tập thể, nội quy lao động, quy chế và thỏa thuận hợp pháp khác;
(ii) Có sự khác nhau trong việc hiểu và thực hiện quy định của pháp luật về lao động;
(iii) Khi người sử dụng lao động có hành vi phân biệt đối xử đối với người lao động, thành viên ban lãnh đạo của tổ chức đại diện người lao động vì lý do thành lập, gia nhập, hoạt động trong tổ chức đại diện người lao động; can thiệp, thao túng tổ chức đại diện người lao động; vi phạm nghĩa vụ về thương lượng thiện chí.
* Tranh chấp lao động tập thể về lợi ích
Quy đinh tại Khoản 3, Điều 179 Bộ luật Lao động, bao gồm:
(i) Tranh chấp lao động phát sinh trong quá trình thương lượng tập thể;
(ii) Khi một bên từ chối thương lượng hoặc không tiến hành thương lượng trong thời hạn theo quy định của pháp luật.
Những thương lượng thông thường là yêu cầu xác lập các điều kiện lao động mới so với quy định của pháp luật về lao động, thoả ước lao động tập thể, nội quy lao động hoặc các quy chế và các thỏa thuận hợp pháp khác về lợi ích tập thể với người sử dụng lao động.