Kinh tế tư nhân - lực lượng tiên phong trong kỷ nguyên mới

Sự vươn lên mạnh mẽ của nhiều doanh nghiệp tư nhân

Trong bài viết "Phát triển kinh tế tư nhân - Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng", Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh chặng đường gần 40 năm đổi mới đã ghi dấu một Việt Nam kiên cường, bứt phá và khát khao phát triển.

Với gần 1 triệu doanh nghiệp, khoảng 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, khu vực kinh tế tư nhân hiện đóng góp khoảng 51% GDP, hơn 30% ngân sách Nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế, đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội.

Kinh tế tư nhân không chỉ giúp mở rộng sản xuất, thương mại, dịch vụ mà còn góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.

Sự vươn lên mạnh mẽ của nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam không chỉ làm chủ thị trường nội địa mà còn khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế. Điều này chứng tỏ rằng nếu có môi trường phát triển thuận lợi, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vươn xa, cạnh tranh sòng phẳng với thế giới.

Hướng đến tầm nhìn chung của đất nước, Tổng Bí thư Tô Lâm viết kinh tế tư nhân cũng cần xác định rõ hơn về sứ mạng và tầm nhìn của mình.

Kinh tế tư nhân phải là lực lượng tiên phong trong kỷ nguyên mới, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa nền kinh tế, nâng cao sức cạnh tranh quốc gia, có trách nhiệm xã hội, góp phần nâng cao đời sống nhân dân, tham gia xây dựng xã hội văn minh, hiện đại và góp phần xây dựng một Việt Nam năng động và hội nhập quốc tế.

Kinh tế tư nhân cần phấn đấu trở thành lực lượng chủ lực, đi đầu trong ứng dụng công nghệ và đổi mới, sáng tạo, để đạt mục tiêu đóng góp khoảng 70% GDP vào năm 2030; ngày càng nhiều doanh nghiệp tư nhân có năng lực cạnh tranh toàn cầu, làm chủ công nghệ và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng quốc tế; cùng cả nước xây dựng nên một Việt Nam năng động, độc lập, tự chủ, tự cường và phát triển thịnh vượng.

Nói về vai trò của kinh tế tư nhân, chuyên gia kinh tế Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, nhận định một nền kinh tế hùng mạnh cần các tập đoàn tầm cỡ quốc tế. Việc đặt kỳ vọng vào kinh tế tư nhân là một tầm nhìn dài hạn, toàn diện. Trước đây, các tập đoàn trụ cột thường được ngầm hiểu là doanh nghiệp Nhà nước song hiện đã khác.

Về quyết sách hỗ trợ khối này phát triển, ông Nghĩa đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của Nghị quyết 68. Theo ông Lê Xuân Nghĩa, một số nước như Thái Lan, Philippines… hoàn toàn là nền kinh tế tư nhân. Năm 1960, GDP bình quân đầu người của Philippines ở mức 120 USD, còn Hàn Quốc 80 USD, Trung Quốc 60 USD.

Tuy nhiên, GDP Hàn Quốc đã tăng gấp 5 lần trong khi Philippines, Trung Quốc cũng tăng gấp 4-5 lần… Ông Nghĩa nhận định Nghị quyết 68 vô cùng quan trọng, mở ra một không gian phát triển mới cho cộng đồng doanh nghiệp.

Nghị quyết 68 chú trọng đến chỉ tiêu phát triển số lượng các doanh nghiệp tư nhân rất cụ thể: đạt 2 triệu doanh nghiệp đến năm 2030 và 3 triệu doanh nghiệp đến năm 2045, đóng góp hơn 60% GDP, có năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Ông thẳng thắn nhìn nhận một thực tế, số lượng doanh nghiệp tư nhân ở Việt Nam còn rất hạn chế so với các nước. Để hình dung, ông dẫn chứng rằng, một tỉnh của Trung Quốc với dân số khoảng 60-70 triệu dân đã có tới 6 triệu doanh nghiệp. Hay như Mỹ, với dân số gấp 3 lần Việt Nam, họ có tới 27 triệu doanh nghiệp, gấp 27 lần số lượng doanh nghiệp của Việt Nam.

Do đó, việc đặt ra các chỉ tiêu này, cùng với mục tiêu về chất lượng và năng lực hội nhập, không chỉ thể hiện khát vọng phát triển mà còn cho thấy quyết tâm đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, đồng thời khơi dậy tinh thần tự hào dân tộc và khát vọng làm giàu.

Ông Phan Đức Hiếu, Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội, nhấn mạnh khu vực tư nhân ngày càng có vai trò quan trọng hơn trong nền kinh tế. Ông cho rằng loạt chính sách mới đây không chỉ khơi dậy khí thế, khát vọng và quyết tâm của cộng đồng doanh nghiệp tư nhân, mà còn lan tỏa tinh thần kinh doanh mạnh mẽ sang khu vực công.

Những thông điệp trong nghị quyết là động lực mạnh mẽ tháo gỡ vướng mắc cho kinh tế tư nhân rất rõ ràng và mạnh mẽ, đã đi thẳng vào những vấn đề của khu vực kinh tế tư nhân, giải quyết những trở ngại tồn tại lâu nay.

Theo ông Hiếu, quan điểm đáng chú ý nhất là thay đổi từ việc kinh tế tư nhân được làm trong một số lĩnh vực hạn chế, chỉ được làm trong một số lĩnh vực mà Nhà nước cho phép chuyển sang tư duy kinh tế tư nhân được làm, được kinh doanh trong những ngành nghề mà nhà nước không cấm. “Tôi cho rằng đây là một bước thay đổi đột phá về quyền kinh doanh của kinh tế khu vực tư nhân. Và kèm theo đó là sự thay đổi về thể chế rất mạnh mẽ”, ông nói.

Chính tinh thần kiến tạo, khát vọng phát triển đất nước hùng cường từ khu vực tư nhân đang tạo áp lực tích cực, thúc đẩy bộ máy công quyền trở nên năng động và đổi mới hơn.

Tuy nhiên, điều quan trọng là cộng đồng doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở việc phản biện chính sách như trước đây, mà cần chủ động đóng góp, đề xuất giải pháp cụ thể để hoàn thiện hệ thống pháp luật. "Trong giai đoạn tới, bên cạnh việc tham gia góp ý, cộng đồng doanh nghiệp tư nhân hoàn toàn có thể chủ động đề xuất giải pháp, chính sách để hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và nâng cao hiệu quả thực thi”, ông khẳng định.

Sự đột phá lần này khác với 2 lần đột phá trước. Cụ thể, đột phá thứ nhất là việc thừa nhận khu vực kinh tế tư nhân. Đột phá thứ hai là trao quyền kinh doanh và có sự cải cách thủ tục hành chính, chủ yếu ở mức gia nhập thị trường. Ông cũng nhấn mạnh rằng nếu triển khai thực hiện tốt Nghị quyết 68 thì đây có thể là bước ngoặt, đột phá thứ ba trong lịch sử phát triển khu vực kinh tế tư nhân.

“Nếu chúng ta nhìn sâu vào Nghị quyết 68 thì đã tiến thêm một bước, sẽ giúp thay đổi khu vực kinh tế tư nhân về chất. Bởi vì chúng ta nhìn lại tất cả giải pháp trong nghị quyết này cho thấy ba nhóm mục tiêu và Bộ Chính trị mong muốn”, ông Phan Đức Hiếu đưa ra nhận định.

Nghị quyết 68, theo ông Hiếu, đã "cởi trói" cho khu vực tư, khi vị trí, vai trò của họ được thay đổi, là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Doanh nghiệp cần cởi mở hơn, thay đổi tư duy quản trị để phù hợp với bước chuyển trong tư duy quản lý. Việc này giúp họ có thể cạnh tranh bình đẳng, công bằng.

Đáng chú ý, thể chế cởi mở đồng nghĩa với mức độ cạnh tranh cao hơn, khốc liệt hơn nên doanh nghiệp nếu không chủ động đổi mới sáng tạo, đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ, ứng dụng mô hình kinh doanh mới... khả năng bị đào thải lớn hơn rất nhiều.

Nói tại một hội thảo gần đây, PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nhấn mạnh vai trò "động lực quan trọng nhất" của kinh tế tư nhân đối với tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong giai đoạn mới. Ông cho rằng việc xác lập vị thế này là bước đột phá về tư duy, giúp tháo gỡ "vòng kim cô" tư tưởng vốn kìm hãm khu vực tư nhân suốt nhiều năm.

Ông nhấn mạnh, điều quan trọng để kinh tế tư nhân phát triển không phải là ưu đãi, mà chỉ cần một môi trường tự do và bình đẳng. Việc tạo ra cơ hội phát triển công bằng cho doanh nghiệp tư nhân chính là yếu tố then chốt để đạt các mục tiêu tăng trưởng tham vọng, thậm chí hướng đến mức hai con số như các "kỳ tích châu Á".

Con đường hiện thực hoá vai trò của khối doanh nghiệp tư nhân

Giải phóng tối đa các nguồn lực phát triển cho kinh tế tư nhân cũng là một giải pháp quan trọng được Tổng Bí thư Tô Lâm đề cập trong bài viết. Theo đó, kinh tế tư nhân cần được giải phóng tối đa các nguồn lực, tạo cơ hội tiếp cận hiệu quả nguồn vốn, đất đai, nhân lực, công nghệ.

Thúc đẩy kinh tế tư nhân hội nhập sâu rộng hơn nữa vào kinh tế toàn cầu, nâng cao vị thế kinh tế Việt Nam trên trường quốc tế, bảo vệ doanh nghiệp trước các rủi ro kinh tế. Cần có những chính sách hỗ trợ hiệu quả hơn để kinh tế tư nhân tiếp cận nguồn lực một cách thuận lợi, công bằng, bình đẳng, minh bạch và hiệu quả, có thể khai thác và sử dụng tối ưu các nguồn lực này.

Phát triển các kênh huy động vốn cho doanh nghiệp tư nhân, bao gồm thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp, quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ bảo lãnh tín dụng và các hình thức tài chính hiện đại như fintech, huy động vốn cộng đồng; xây dựng chính sách đất đai ổn định, minh bạch, tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận quỹ đất thuận lợi, với giá hợp lý.

Nhà nước cần định hướng, hỗ trợ hiệu quả doanh nghiệp tư nhân Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, thu hút mạnh mẽ dòng vốn đầu tư và công nghệ tiên tiến, hình thành đội ngũ doanh nhân có tư duy toàn cầu.

Đặc biệt, cần có chính sách khuyến khích và định hướng doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp hóa nông nghiệp, công nghệ cao, thay vì tập trung quá nhiều vào bất động sản và các lĩnh vực có tính đầu cơ ngắn hạn. Xây dựng cơ chế, chính sách bảo vệ doanh nghiệp tư nhân trước những cú sốc kinh tế, nhất là trong bối cảnh bất ổn toàn cầu, suy thoái kinh tế và biến động thị trường.

Với tinh thần phát triển kinh tế tư nhân, Thủ tướng Chính phủ đã giao Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) triển khai mô hình Toàn cảnh Kinh tế tư nhân Việt Nam. Ban IV đã tổ chức lễ công bố mô hình và ra mắt Hội đồng điều hành cùng nhân sự chủ chốt các ủy ban.

Điểm nhấn của mô hình là thúc đẩy những hành động mới, bảo đảm việc thực thi Nghị quyết 68 mang lại hiệu quả thực chất. Hoạt động sẽ được triển khai theo 3 cấp độ là quốc gia, địa phương, cơ sở nhằm huy động sự tham gia của doanh nghiệp ở mọi quy mô, mọi lĩnh vực.

Tiến sĩ Mạc Quốc Anh, Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ TP Hà Nội, cho rằng trong thời gian qua, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến đáng kể trong việc hoàn thiện khung pháp lý, cải cách thủ tục hành chính, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân tham gia vào nền kinh tế.

Đầu tiên là môi trường kinh doanh liên tục được cải thiện. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, chỉ số môi trường kinh doanh (Ease of Doing Business) của Việt Nam đã liên tục được cải thiện trước khi đại dịch Covid-19 xảy ra, từ vị trí 82/190 nền kinh tế năm 2016 lên 70/190 vào năm 2020.

Chính phủ cũng đã nỗ lực cắt giảm điều kiện kinh doanh. Từ năm 2016 đến nay, Chính phủ đã cắt giảm hoặc đơn giản hóa gần 50% điều kiện kinh doanh và hơn 60% thủ tục kiểm tra chuyên ngành.

Luật Doanh nghiệp 2020 và Luật Đầu tư 2020 đã giúp minh bạch hóa môi trường đầu tư, giảm bớt các rào cản hành chính, tăng cường quyền tự do kinh doanh cho doanh nghiệp tư nhân.

Tuy nhiên, ông Quốc Anh đánh giá bên cạnh những cải cách tích cực, vẫn còn một số rào cản khiến khu vực kinh tế tư nhân chưa phát triển mạnh mẽ như kỳ vọng. Hiện nay, mặc dù đã có nhiều nỗ lực cải cách, nhưng vẫn tồn tại tình trạng luật chồng luật, quy định chồng chéo gây khó khăn cho doanh nghiệp tư nhân.

Ngoài ra, doanh nghiệp nhỏ và vừa đang thiếu chính sách hỗ trợ. Theo báo cáo của VCCI, hơn 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa nhưng các chính sách hỗ trợ về tài chính, tín dụng vẫn chưa thực sự hiệu quả. Một mặt hạn chế khác là thiếu minh bạch trong tiếp cận nguồn lực. Các doanh nghiệp tư nhân vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận đất đai, tín dụng do những quy trình phức tạp và rào cản hành chính.

Ông Quốc Anh kiến nghị Chính phủ tiếp tục cải cách thể chế theo hướng đồng bộ, minh bạch và đơn giản hóa quy trình đầu tư, kinh doanh. Trong đó, cần xây dựng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia các ngành chiến lược như năng lượng, công nghệ cao, sản xuất công nghiệp hỗ trợ. Ông cũng đề xuất tạo cơ chế hỗ trợ tài chính và tín dụng dành riêng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, đảm bảo họ có thể tiếp cận vốn với lãi suất ưu đãi.

Nguồn vốn để doanh nghiệp tư nhân hoạt động cũng là vấn đề nhiều chuyên gia kiến nghị nhằm "khơi thông dòng máu" có khối này.

Ông Lê Đắc Lâm, Chủ tịch Công ty TNHH Vntrip, nói một doanh nghiệp muốn phát triển thì phải có vốn. Đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp hay doanh nghiệp nhỏ, việc tiếp cận nguồn vốn từ ngân hàng khá khó khăn chính vì vậy Việt Nam cần phát triển thị trường vốn mạnh mẽ hơn. Hiện nay, kênh huy động vốn dễ tiếp cận nhất với các doanh nghiệp này vẫn là từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ thông qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu.

Ông Lâm kiến nghị nên nghiên cứu và cơ cấu lại thị trường chứng khoán để các doanh nghiệp tiếp cận được thị trường vốn cũng như hỗ trợ thủ tục để các doanh nghiệp khởi nghiệp cũng lên sàn huy động vốn.

Chung ý kiến, Tiến sĩ Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế, cho biết doanh nghiệp khát vốn nhưng chưa tìm được cách tiếp cận đúng. Vay vốn ngân hàng lãi suất thấp cũng không bằng vốn bán được hàng.

Ngoài ra, ông Hiển đề xuất có cơ chế ưu tiên các công ty cổ phần đại chúng, niêm yết và thông tin minh bạch trong việc mở rộng cơ hội tham gia các dự án quan trọng quốc gia, cùng tham gia với Nhà nước trong một số ngành công nghiệp chiến lược và một số lĩnh vực đặc biệt, nâng cao năng lực nghiên cứu và đổi mới công nghệ; tham gia các dự án trọng điểm như xây dựng đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, hạ tầng năng lượng, hạ tầng số, công nghiệp quốc phòng, an ninh...

Toàn cảnh Kinh tế tư nhân Việt Nam (ViPEL) là mô hình do Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) khởi động, tập hợp lực lượng khối doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn, tầm vóc lớn và chính quy nhất.

Mục tiêu của mô hình này là huy động sức mạnh tổng hợp của khu vực tư nhân để thúc đẩy sự phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế Việt Nam.

Mô hình hướng đến cơ chế hợp tác "Công - tư kiến quốc", tức là cùng làm, cùng chia sẻ trách nhiệm giữa khu vực tư nhân và cơ quan nhà nước, góp phần thực hiện các nghị quyết phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị và Chính phủ.

Việc tổ chức chương trình Toàn cảnh kinh tế tư nhân là một trong 4 nhiệm vụ được Thủ tướng giao cho Ban IV phối hợp với Bộ Tài chính thực hiện, để triển khai Nghị quyết 68 về Phát triển kinh tế tư nhân.

Chương trình Toàn cảnh kinh tế tư nhân lần thứ nhất sẽ diễn ra tại Trung tâm Hội nghị quốc gia Hà Nội ngày 10/10.

Nguồn: Báo Điện tử Dân trí