Phát huy vai trò của trọng tài thương mại trong hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
Tọa đàm dưới sự chủ trì của Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc; ông Lê Vệ Quốc - Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL (Bộ Tư pháp); ông Lê Xuân Thân - Đại biểu Quốc hội khóa XV, Giám đốc Chi nhánh Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam tại Khánh Hòa.
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, trọng tài thương mại là một thiết chế giải quyết các tranh chấp trong hoạt động kinh doanh - thương mại đang được nhiều doanh nghiệp ưu tiên sử dụng tại Việt Nam. Hoạt động trọng tài dưới sự điều phối của trọng tài viên, có nhiều đặc điểm ưu việt nhất định so với việc khởi kiện tại tòa án như: thủ tục tố tụng tương đối đơn giản, mềm dẻo và linh hoạt, chi phí ở mức vừa phải, các thủ tục được tiến hành không công khai nên có thể đảm bảo tính riêng tư của thỏa thuận cũng như bảo vệ được các bí mật kinh doanh và thông tin của doanh nghiệp.
Luật Trọng tài thương mại năm 2010 ra đời đã có nhiều điểm mới tiến bộ để hoàn thiện thể chế về pháp luật hoạt động trọng tài, đáp ứng những đòi hỏi cấp bách trong giải quyết tranh chấp về thương mại trong nước cũng như quốc tế, đồng thời đề cao việc giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài - là xu thế trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế. Hoạt động trọng tài không chỉ giúp giảm tải các hoạt động xét xử cho tòa án, mà còn góp phần cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh, tạo niềm tin cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, thực tiễn cũng cho thấy còn nhiều vấn đề đặt ra.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh Bộ Tư pháp được Chính phủ giao chủ trì xây dựng Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh giai đoạn 2026 - 2031, càng đòi hỏi chúng ta phải nhìn nhận lại một cách toàn diện, khách quan và thực tiễn đối với công tác trọng tài thương mại trong thời gian qua để kiến nghị, sửa đổi hoàn thiện Luật, nhằm thích ứng với yêu cầu mới của đất nước.
“Chúng tôi rất mong nhận được những ý kiến tâm huyết, khách quan, phản ánh đúng thực tiễn, đồng thời có tính chất gợi mở, xây dựng, định hướng cho việc hoàn thiện thể chế pháp luật về trọng tài thương mại”, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc nói.
Tại Tọa đàm, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận, đánh giá toàn diện tình hình thực hiện Luật Trọng tài thương mại; xác định những tồn tại, hạn chế, bất cập và nguyên nhân trong quá trình thực thi luật; thảo luận về yêu cầu, mục tiêu, định hướng sửa đổi, bổ sung Luật đảm bảo gắn kết với công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh trong thời gian tới; góp ý về một số nội dung cụ thể cần sửa đổi, bổ sung trong Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành…
Phát biểu kết luận, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, sau một buổi chiều làm việc tích cực, các đại biểu đã cùng nhau được nghe rất nhiều thông tin về thực trạng việc ứng dụng trọng tài thương mại để giải quyết các tranh chấp phát sinh trong hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp trong thời gian qua.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, việc phát huy vai trò, ứng dụng trọng tài thương mại trong hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp nhiều khó khăn như: đảm bảo thi hành phán quyết trọng tài, việc phổ biến cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận và sử dụng trọng tài thương mại chưa đạt hiệu quả như mong muốn, việc phân bổ hệ thống Trung tâm trọng tài chỉ tập trung tại một số thành phố lớn nên doanh nghiệp ở nông thôn, vùng sâu - vùng xa, vùng kinh tế - xã hội khó khăn chưa có điều kiện để tiếp cận.
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc cũng kết luận một số nội dung để nâng cao chất lượng, hiệu quả việc ứng dụng trọng tài thương mại trong công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp.
Cụ thể, một là, sau gần 15 năm triển khai thi hành Luật Trọng tài thương mại bên cạnh những thành tựu đáng khích lệ, Luật cũng đã phát sinh một số vướng mắc, hạn chế, bất cập cần khắc phục, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của trọng tài thương mại nói chung và gắn liền với nhiệm vụ hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nói riêng.
Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế Luật Trọng tài thương mại hiện nay là nhiệm vụ cần thiết, nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thời đại mới, nhất là trong bối cảnh đẩy mạnh phát triển khu vực kinh tế tư nhân theo Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị.
Việc nghiên cứu, sửa đổi bổ sung Luật Trọng tài thương mại cần đánh giá kỹ lưỡng thực trạng, nhận diện đầy đủ, bất cập, để từ đó tham mưu sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật bảo đảm khả thi, thực chất, bám sát đòi hỏi và yêu cầu của thực tiễn: tăng cường tính khả thi bảo đảm thực hiện của phán quyết trọng tài, các quy định về hình thức thỏa thuận trọng tài, việc tổ chức, vận hành hệ thống trung tâm trọng tài tại Việt Nam.
Hai là, trong giai đoạn hiện nay, lãnh đạo các Sở Tư pháp cần tiếp tục tham mưu cho lãnh đạo UBND các địa phương quan tâm hơn nữa đến công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, trong đó chú trọng đẩy mạnh khuyến khích việc sử dụng trọng tài thương mại như một phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến hơn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại địa phương trong thời gian tới.
Ba là, tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tư pháp với Hội Luật gia, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa, Trung tâm Trọng tài thương mại quốc tế Việt Nam trong công tác quản lý Nhà nước về trọng tài thương mại.
Bốn là, nâng cao năng lực đội ngũ trọng tài viên, từ đó góp phần tạo uy tín của hệ thống trọng tài đối với doanh nghiệp như một địa chỉ tin cậy để giải quyết các tranh chấp.
Năm là, trong thời gian tới, Bộ Tư pháp cần tiếp tục nghiên cứu, phối hợp với các cơ quan liên quan như Trung tâm trọng tài thương mại quốc tế (VIAC) để xây dựng Đề án thành lập Trung tâm hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, lồng ghép nội dung về đẩy mạnh sử dụng trọng tài thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc tiếp cận, tạo tâm lý làm quen đối với trọng tài thương mại, hỗ trợ chi phí sử dụng trọng tài thương mại đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trong Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh giai đoạn 2026 - 2031.
“Hy vọng trong thời gian tới, Luật Trọng tài thương mại được sửa đổi sẽ tạo căn cứ pháp lý vững chắc, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động trọng tài thương mại, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa”, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc cho biết.
Nguồn: Báo Pháp luật Việt Nam
