Chủ động xây dựng giải pháp, nền tảng pháp lý vững chắc cho startup

Trong thực tiễn khởi nghiệp, nhiều rủi ro pháp lý bắt nguồn từ sự thiếu chuẩn bị hoặc xem nhẹ vai trò của pháp luật trong giai đoạn đầu. Chính vì vậy, việc chủ động xây dựng nền tảng pháp lý cần được xem như một phần thiết yếu trong chiến lược phát triển ngay từ khi khởi sự kinh doanh.
Để hạn chế rủi ro pháp lý, các startup cần chủ động trang bị “lá chắn” pháp luật ngay từ ngày đầu khởi nghiệp. Dưới đây là một số giải pháp và khuyến nghị từ các chuyên gia:
Nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật: Trước hết, nhà sáng lập cần xác định rõ pháp luật không phải “chuyện để sau” mà là yếu tố sống còn quyết định sự thành bại lâu dài. Hãy coi việc tuân thủ pháp lý cũng quan trọng như phát triển sản phẩm hay gọi vốn. Ngay khi hình thành ý tưởng kinh doanh, hãy tìm hiểu những quy định pháp luật liên quan (điều kiện kinh doanh ngành nghề, thủ tục giấy phép, quy định thuế, lao động…). Việc chủ động học hỏi này giúp startup tránh được những sai phạm cơ bản và có thể tự tin hơn khi triển khai dự án.
Tìm kiếm tư vấn pháp lý chuyên nghiệp: Đối với những vấn đề phức tạp, startup nên có sự đồng hành của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý. Trong giai đoạn đầu, nếu chưa có điều kiện lập bộ phận pháp chế nội bộ, doanh nghiệp có thể thuê ngoài dịch vụ pháp lý theo vụ việc hoặc theo gói tư vấn định kỳ. Luật sư sẽ giúp soạn thảo các hợp đồng chặt chẽ, hướng dẫn cách xử lý đúng luật trong quan hệ với đối tác, khách hàng, người lao động, và đặc biệt là dự liệu rủi ro pháp lý để phòng ngừa tranh chấp từ sớm​. Chi phí cho tư vấn pháp lý ban đầu thường nhỏ hơn rất nhiều so với thiệt hại nếu xảy ra sự cố pháp lý nghiêm trọng​.
Do đó, hãy xem đây là khoản đầu tư xứng đáng cho sự phát triển bền vững. Một khảo sát thực tiễn cho thấy đa phần SME Việt Nam vẫn “bỏ qua” tư vấn pháp luật thường xuyên và chỉ cầu cứu luật sư khi có vấn đề​
Để thay đổi thói quen này, các founder cần nhận thức: Pháp lý là phòng bệnh hơn chữa bệnh, ngăn ngừa rủi ro trước khi chúng phát sinh.
Xây dựng văn hóa pháp lý trong doanh nghiệp: Startup nên thiết lập các quy trình tuân thủ nội bộ, ít nhất ở mức cơ bản. Ví dụ: mọi hợp đồng, thỏa thuận quan trọng cần được xem xét về pháp lý trước khi ký; tài liệu, giao dịch cần lưu trữ, ghi nhận đúng quy định; thực hiện đầy đủ nghĩa vụ báo cáo thuế, bảo hiểm, lao động đúng hạn; đăng ký cập nhật các thay đổi (vốn, địa chỉ, ngành nghề…) với cơ quan đăng ký kinh doanh theo luật định. Bên cạnh đó, doanh nghiệp có thể đào tạo kiến thức pháp luật cơ bản cho đội ngũ nhân viên chủ chốt (quản lý, nhân sự, kế toán…) để toàn bộ tổ chức cùng hiểu và coi trọng việc tuân thủ luật. Khi văn hóa pháp lý được chú trọng, công ty sẽ giảm thiểu các vi phạm vô ý và tạo hình ảnh uy tín hơn trong mắt đối tác, nhà đầu tư.
Tận dụng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước: Nhận thức được tầm quan trọng của pháp lý, Chính phủ đã ban hành Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 và các văn bản hướng dẫn nhằm giúp startup củng cố năng lực của mình. Đáng chú ý, luật này dành một mục riêng cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo với nhiều chương trình hỗ trợ thiết thực. Cụ thể, khoản 2 Điều 17 Luật Hỗ trợ DNNVV 2017 quy định startup sáng tạo được hỗ trợ đào tạo, huấn luyện chuyên sâu về phát triển sản phẩm, tư vấn về sở hữu trí tuệ, hướng dẫn thủ tục tiêu chuẩn chất lượng, hỗ trợ thông tin và kết nối mạng lưới khởi nghiệp, hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu...​
Đây là cơ sở để các bộ ngành và địa phương triển khai các đề án hỗ trợ startup: từ việc thành lập các trung tâm ươm tạo, không gian làm việc chung, đến việc miễn giảm phí tư vấn, đào tạo pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chẳng hạn, nhiều vườn ươm khởi nghiệp hiện nay có mời luật sư, chuyên gia tới hướng dẫn miễn phí về sở hữu trí tuệ, thuế, hợp đồng cho các startup tham gia. Bộ Tư pháp cũng có Chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, phối hợp với các Sở Tư pháp, VCCI, hiệp hội doanh nghiệp tổ chức các buổi phổ biến kiến thức pháp luật và tư vấn trực tiếp cho doanh nghiệp mới. Startups nên chủ động tìm hiểu và đăng ký tham gia những chương trình này, qua đó củng cố kiến thức và kỹ năng pháp lý cho mình. Ngoài ra, Luật Hỗ trợ DNNVV còn khuyến khích các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, cho phép nhà đầu tư vào startup được miễn, giảm thuế TNDN trong một thời gian​. Đây là cơ hội để startup thu hút vốn thuận lợi hơn, từ đó có nguồn lực đầu tư cho hoàn thiện khung pháp lý và tuân thủ chuẩn mực ngay từ giai đoạn tăng trưởng.
Học hỏi từ các bài học thực tiễn: Cuối cùng, không gì thuyết phục hơn các bài học thành bại thực tế. Các startup nên thường xuyên theo dõi những câu chuyện pháp lý trong giới kinh doanh, như vụ mất thương hiệu, tranh chấp bản quyền, xung đột cổ đông, để rút kinh nghiệm cho mình. Chẳng hạn, từ vụ mất thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột, hãy rút ra bài học phải đăng ký nhãn hiệu ở thị trường mục tiêu sớm. Từ vụ Sconnect vs. Peppa Pig, hiểu rằng cần thận trọng về sở hữu trí tuệ quốc tế và xây dựng chiến lược bảo vệ thương hiệu bài bản. Từ vụ Xin Chào, nhận ra không thể kinh doanh “chui” dù chỉ là quán nhỏ. Mỗi bài học sẽ giúp startup nhìn xa hơn về rủi ro pháp lý, chuẩn bị tốt hơn cho chặng đường phát triển phía trước.
Pháp luật không phải là chướng ngại vật, trái lại chính là “ngọn hải đăng” định hướng cho startup đi đúng hướng và an toàn trên thương trường đầy sóng gió. Một doanh nghiệp khởi nghiệp thành công không chỉ cần ý tưởng sáng tạo, mô hình kinh doanh khả thi, mà còn cần một nền móng pháp lý vững chắc để phát triển bền vững. Thông điệp “Khởi nghiệp không thể mù luật” cần được thấm nhuần trong mọi founder. Kỳ vọng rằng với kiến thức pháp luật đầy đủ, sự hỗ trợ từ chính sách nhà nước và ý thức tuân thủ cao, các startup Việt Nam sẽ tự tin vươn xa, cạnh tranh sòng phẳng và bảo vệ thành quả sáng tạo của mình một cách hợp pháp, vững bền trong hành trình khởi nghiệp.